Oom Fred is mijn geliefde oom en de zwager van mijn moeder. Als klein jongetje verheugde ik me altijd op zijn komst. Elk jaar, als zijn verjaardag eraan kwam, herinnerde mijn moeder mij eraan dat het tijd werd om een verjaardagskaartje te sturen. ‘Denk je eraan dat …?’ zei ze dan. ’Dat zou hij heel erg waarderen.’ Braaf deed ik dat. Niet omdat ik dat wilde, maar omdat het moest. De herinnering van mijn moeder was voor mij geen hulp, maar een instructie.
Toen kwam mijn puberteit, met een grote allergie voor moeten. ‘Als het moet, dan wil ik het dus niet meer’ moet ongeveer mijn dagelijkse gedachte zijn geweest. Dus ging er geen kaartje meer voor oom Fred de deur uit, jarig of niet. ‘Dat bepaal ik zelf wel’ zei ik stoer.
Maar was dat wel zo? Stelde ik me niet net zo afhankelijk op van het moeten, door het juist daarom niet te willen?
Pas jaren later, de puberteit voorbij, lukte het om mezelf af te vragen of ik het zélf leuk vond om een kaartje te sturen op zijn verjaardag. Of een ander moment. Of even te bellen. Iets wat fijn is voor de ander én bij mij past. Met of zonder de aansporing van mijn (inmiddels voorzichtig geworden) moeder. Maar misschien hebben al die aansporingen toch een klein zaadje geplant.
Ik moest hieraan denken toen we met verschillende groepen scholen bezig waren met andere manieren van verantwoorden. Van moeten naar willen. We zijn geneigd naar de leiding te kijken als er iets moet. Of de staf of inspectie. En het dan braaf te doen, al of niet mopperend. Of juist niet te doen, uit verzet. ‘Als iets moet, willen we het niet meer. En dat is hun schuld.’
Lukt het ons dan om voorbij die puberteit te komen? Om weer terug te gaan naar de werkelijke vraag áchter het moeten en wat we zelf willen en echt belangrijk vinden? En dát leidend te laten zijn, of iets nu moet of niet. Lukt het dan om te verantwoorden op een manier die bij ons past, die we zelf willen en ons verder helpt, omdat we de bedoeling erachter (met elkaar reflecteren en leren) serieus nemen?
Verantwoorden blijkt dan zinvol én leuk te kunnen worden en zelfs uit te kunnen monden in een feestelijk verantwoordingsfestival!
Waarover een andere keer meer…
